Пётр Ажэшка

Пётр Ажэшка быў знаёмым айчыма Элізы – Канстантына Відацкага. Эліза была адзінай дачкой багатай сям’і, адной з самых багатых нявест і была абыякавай за каго выходзіць замуж. Пётр Ажэшка спадабаўся ёй больш за астатніх па знешнім выглядзе і спосабе танцаў. Элізу цікавілі мясціны Людвінава каля Кобрына, дзе жыў Пётр Ажэшка, даволі аддаленыя ад Гродна, а таксама ёй падабаліся яго бездакорныя і ветлівыя манеры.

Спадарыня Эліза Ажэшка хацела як мага хутчэй пачаць сваё дарослае жыццё і стаць незалежнай, атрымаць права распараджацца сваім домам і сабой. Пятру было 35 гадоў, ён быў высокі, прыгожы, светлы, з густымі, вельмі кучаравымі валасамі, ён грацыёзна танцаваў, знаходжанне ў яго кампаніі было лёгкім, ветлівым і даволі вытанчаным.

Вянчанне 17-гадовай Элізы і Пятра Ажэшкі адбылося 21 студзеня 1858 г. у бернардынскім касцёле ў Гродне. Праз некалькі тыдняў пасля вяселля жаніх і нявеста правялі ў Гродне, прыняўшы шмат візітаў, а потым адправіліся ў Людвінава, уладанне Пятра Ажэшкі ў Кобрынскім раёне, у 40 мілях ад Гродна.
Эліза Ажэшка правяла гады ў Людвінове з пачатку 1858 да канца 1863 года. Пісьменніца назвала тую эпоху жыцця сваім універсітэтам. Напачатку адносіны Элізы Ажэшкі з мужам былі прыязныя, без настрояў, але і без разладу, з жаданнем дапамагчы адзін аднаму ўпрыгожыць дом і жыццё. Аднак ідылія ў адносінах Пятра і Элізы доўжылася не доўга. Пісьменніца адчувала патрэбу ў працы і творчасці. У 1862 г. Эліза Ажэшка разам з братам Пятра Фларыянам заснавалі вясковую школу.

У паўстанні 1863 г. Пётр Ажэшка дзейнічаў хутчэй як “разважлівы” чалавек. Аб тым, што Траугут быў у яго доме, Пётр Ажэшка паведаміў уладам, толькі на наступны дзень пасля яго ад’езду. Нават такое ўмеранае стаўленне не выратавала Пятра Ажэшку. Яго арыштавалі, а пазней ён быў накіраваны ў Пермскую губерню. Эліза Ажэшка не паехала за мужам у Сібір, бо, як згадала, не кахала яго, але потым прызнала, што гэта была яе значнай этычнай памылкай.

Пётр Ажэшка вярнуўся з эміграцыі ў краіну ў выніку амністыі у маі 1867 г., і, як і ўсе выгнаннікі з Літвы, не мог жыць на радзіме і мусіў ехаць у Польшчу. У пасведчанні аб смерці Пятра Ажэшкі, якое захавалася да нашых дзён, гаворыцца, што ён памёр у евангельскім шпіталі ў Варшаве ў ноч з 25 на 26 жніўня 1874 года.

Эліза Ажэшка адзначыла, што шлюб, які заключаўся вельмі рана, не прынёс ёй шчасця, бо яму не хапала двух асноў: узаемнай прыхільнасці і дзяцей. Гэта стала прычынай таго, што Эліза Ажэшка вырашыла скасаваць сакрамэнт шлюбу ў Каталіцкай Царкве і атрымаць развод. У выніку рашэння царкоўнага суда Эліза Ажэшка магла вярнуцца да дзявочага прозвішча, але ёй было шкада літаратурных дасягненняў пад прозвішчам Ажэшка, і таму, нават пасля другога шлюбу, ў літаратуры яна засталася пад імем першага мужа.