Людвиново

Праз некалькі дзён пасля шлюбу маладая пара выехала на Радзіму Пятра Ажэшкі ў Людвінава на поўдні Гродзенскай губерні. У 18 ст. Людвінова і размешчаны побач Заказель трапілі ў рукі роду Ажэшкаў герба Пабог, якія паходзілі з Падляccя і пасяліліся на Палессі ў 17 стагоддзі. У пачатку XIX ст.

Праз некалькі дзён пасля шлюбу маладая пара выехала на Радзіму Пятра Ажэшкі ў Людвінава на поўдні Гродзенскай губерні. У 18 ст. Людвінова і размешчаны побач Заказель трапілі ў рукі роду Ажэшкаў герба Пабог, якія паходзілі з Падляccя і пасяліліся на Палессі ў 17 стагоддзі. У пачатку XIX ст. ўладальнікам Людвінова быў Мікалай Ажэшка. Яго спадчыннікам стаў пляменнік Пётр Ажэшка (1825-1874), які ў 1858 г. ажаніўся з 16-гадовай Элізай Паўлоўскай з Гродна. Менавіта яна ўвайшла ў гісторыю польскай літаратуры як Эліза Ажэшка (1841-1910). Шэсць гадоў будучыя пісьменніца правяла ў Людвінаўскім двары. Разам з імі жыў малодшы брат Пятра, лекар Фларэнцы (Фларыян) Ажэшка (1833-1905). Вось як апісвае Людвінава Ажэшка ў лісце да Юзэфа Ігнацыя Крашэўскага: «Людвінава было вельмі мілай вёскай Палесся, акружанай лесам, з вялікім і прыгожым садам, у якім, асабліва алея са старых каштанаў, мела амаль царскае хараство. Дом быў прасторны і ўтульны, але пад саламяным дахам, ад яго ўсё яшчэ веяла старой і вечна прыгожай паэзіяй нашых шляхецкіх сядзіб “.

Дом у Людвінове, быў старамодным, шматлюдным і вясёлым. Жыхары, дзяўчаты, рэзідэнты, слугі, госці, ранішняя імша ў капліцы і рух цэлы дзень. Такім было там жыццё.

Вось як сама Эліза Ажэшка ацэньвае шасцігадовае знаходжанне ў Людвінаве (цытуецца паводле біёграфа пісьменніка Эдмунда Янкоўскага): для мяне была цудоўная магчымасць паглядзець на асаблівасці і характар ​​адміраючай эпохі, падзей паўстання, вызваленне сялян. У думках я называла гэты перыяд жыцця сваім універсітэтам. (…) Першыя два гады жыцця там можна лічыць яшчэ гадамі дзяцінства. (…) Тады я была проста смехам, нічым, акрамя пустаты не было, я была шчаслівай і забаўлялася ўсім. Усё мне падабалася: прыгожа аформлены дом, адзенне, слугі, незлічоныя госці, сябры, аднагодкі і суседзі. Тады была мода закладваць у экіпаж сем каней з фарэйтарам спераду і пяць – да кракаўскай павозкі. Я ехаў у абодвух гэтых напрамках, дакладней, ляцеў, таму што спадар Ажэшка быў прыхільнікам хуткай язды, і мы часта былі ў адзін дзень дваццаць ці 30 міль да сваякоў, якія жылі воддаль (…) Мае адносіны з мужам тады былі таварыскія і сяброўскія, без чуласці, але і без рознагалоссяў, з жаданнем дапамагаць адзін аднаму ў тым, каб зрабіць дом і жыццё прыгажэйшым і вясёлым.

Людвінава размяшчалася на вялізнай палескай раўніне, сярод лясоў і вільготных лугоў, з якіх у канцы лета і на працягу ўсёй восені з’яўляліся лёгкія, бледныя туманы, якія засланялі ўвесь гарызонт і надавалі яму характар смутку і меланхоліі “.

Таксама свае ўспаміны з перыяду знаходжання на Палессі Ажэшкова ўключыла ў артыкул, апублікаваны ў часопісе “Тыгоднік Ілюстраваны” за 1867 г., дзе яна піша пра палескі пейзаж: «Гэта сумная зямля, без празрыстых вод, без гор; нават, аднастайная, быццам смутная. Пясчаныя палі, дзе-нідзе толькі пшанічныя палі, раскінутыя ў недасягальных воку прасторах. Вузкія палосы дамбы прабягаюць па лугах, пагражаючы колам вандроўнай павозкі. Шырокія лясы шамацяць кронамі высокіх дубоў і соснаў. Ракі нідзе не відаць, за выключэннем якога-небудзь перакапанага канала альбо вузкай паўмутнай бруі. Гарой там называюць кожнае найменшае ўзвышэнне зямлі. Гэтыя горы. ці проста невялікія насыпы, часцей за ўсё пясчаныя і з карлікавымі хвоямі, пакрытымі дзесяткамі ці некалькімі дзесяткамі крыжоў, бягуць да неба. Сельскія могілкі, найвышэйшыя кропкі, раз-пораз амаль спыняюць поле зроку падарожніка над змрочнай зямлёй, дзе прырода толькі дыхае жыццём у сне, думка пра смерць навісае і нагадвае вам пра густа раскіданыя магілы. Увосень гэтая старонка выглядае ва ўсёй красе сваіх магчымасцяў; там, здаецца, дажджы ідуць больш багата, чым дзе-небудзь яшчэ; шэрая маса бруду пакрывае ўсе прасторы; на дамбах падарожнікі як бы пагражаюць патануць у моры, і замест якара для іх выратавання выкарыстоўваюцца валы, вымушаныя падняць вагоны, якія руйнуюцца. Густая імгла пакрывае лясы чорнай хмарай, распускаючыся туды-сюды, нібы наўмысна паказваючы могілкавыя крыжы, якія ўзвышаюцца над ірванай зямлёй.

У гэтых вялікіх раёнах, над пучкамі лугоў, паміж шырокімі палямі, пад ценем густых лясоў, дарогі бягуць далёка-далёка, як быццам ніколі не скончацца, праразаючы розныя вёскі і вядучы да сядзіб, якія ўжо белыя ці шэрыя, багацейшыя і бяднейшыя, выглядаюць з-пад лясоў. ”
У Людвінаве Эліза прыняла ўдзел у паўстанні 1863г., аб падзеях якога напісала пазней збор апавяданняў “Gloria victis” (1910 г.). А Пятра за дачыненне ў паўстанні вывезлі ў Сыбір.

https://harodnia.com/be/uczora/rasijskaja-impieryja/634-chastka-ii-putsyavodnik-pa-myastsinakh-paustannya-1863-g